NFT'ler, benzersiz bir tanımlayıcıya ve içinde belirli bilgileri depolamanıza izin veren ek parametrelere sahip bir token türüdür. Benzersiz tanımlayıcı, tokeni değiştirilemez yapan özelliktir. Ek bilgi, metin, resim, ses ve video dosyaları gibi herhangi bir veri türü, benzersiz tanımlayıcı niteliğinde olabilir.
NFT (Non-Fungible Token), değiştirilemeyen token anlamına gelir ve "Nitelikli Fikri Tapu" olarak açılımı yapılabilir. Bitcoin ve Ethereum gibi değiştirilebilir tokenlerin aksine, her NFT benzersiz ve farklıdır.
1.1 Homojenlik: Adından da anlaşılacağı gibi, değiştirilebilir tokenler homojendir ve borsalarda (CEX veya DEX) alınıp satılabilir. Öte yandan, her bir NFT farklıdır ve yalnızca NFT pazarlarında alınıp satılabilir.
1.2 Birbiri arasında değiştirilebilirlik: Değiştirilebilir tokenler aralarında değiştirilebilirken, NFT'lerin çalışma mekanizması buna izin vermez. Örneğin, benim ve sizin birer BTC'niz olduğunu varsayalım, BTC'lerimizi kendi aramızda değiştirdiğimizde hiçbir fark olmayacaktır . Ancak, ikimizin de BAYC NFT'si olduğunda, NFT'lerin değerleri, nadirlikleri, token kimlikleri ve görsel özellikleri eş değer olmadığı için bunları kendi aramızda değiştiremeyiz.
1.3 Bölünebilirlik: Değiştirilebilir tokenler, bölünebilir. Örneğin, BTC'nin fiyatı karşılayamayacağım kadar yüksekse, 0,1 BTC alabilirim. Ancak, NFT'ler bölünemez. Bir NFT'yi satın almak için yeterli param yoksa, genellikle 0,1 NFT satın alamam. (Not: NFT'lerin parçalanması konusunu daha sonra inceleyeceğiz.)
1.4 Likidite: Değiştirilebilir tokenlerin bölünebilirliğinin alım satımı kolaylaştırdığı, daha yüksek likidite ve daha kolay alım satım olanakları sağladığı açıktır. Bölünemez olan NFT'ler nispeten daha düşük likiditeye sahiptir ve genellikle hemen satılmaları daha zordur.
İlk NFT'ler, Bitcoin ağındaki "Colored Coins" tasarımına yani 2012 yılına dayanır. "Colored Coins", değiştirilemez token kavramını keşfetmeyi amaçlayan deneysel bir projeydi.
2014 yılında New Yorklu sanatçı Kevin McCoy, blok zinciri üzerinde "Quantum" adlı ilk NFT'yi bastı. Bu, dünyanın ilk NFT'si olarak kabul edilir. En eskilerden biri olmasına rağmen, teknik açıdan hayatta kalan en eski NFT değildir.
2015 yılında, Ethereum ağı üzerinde Etheria NFT projesi kuruldu. Oyuncuların ödül kazanmak için arazi sahibi olabilecekleri ve arazilerinde binalar inşa edebilecekleri bir sanal dünyaydı.
2017 yılında CryptoPunks, Mooncats ve CryptoKitties gibi günümüzde popüler hale gelen projeler piyasaya sürüldü. Aynı zamanda ERC-721 protokolünün ortaya çıktığı ve geniş çapta benimsendiği yıl, bu yıl oldu. CryptoKitties, ERC-721 protokolünü kullanan ilk projeydi.
2020 Ağustos ayında, NBA Top Shot büyük bir popülerlik kazandı ve altı aydan kısa bir süre içinde işlem hacmi 460 milyon doları aştı.
2021 yılında, NFT'ler popülerlikte tam ölçekli bir patlama yaşadı. Dijital sanatçı Beeple'ın NFT çizimi "Everydays: The First 5000 Days" açık artırmada 69,34 milyon dolara satıldı. Bunu takiben, Zion Lateef Williamson, Takashi Murakami, Snoop Dogg, Eminem, Twitter CEO'su Jack Dorsey, Edward Snowden, Paris Hilton gibi farklı alanlardan birçok ünlü ve sanatçı, çeşitli NFT platformları aracılığıyla kendi NFT projelerini piyasaya sürdü.
2021 Nisan ayında, Bored Ape Yacht Club (BAYC) projesi başlatıldı ve ekip daha sonra Bored Ape Kennel Club (BAKC) ve Mutant Ape Yacht Club (MAYC) projelerini tanıttı. Bored Ape Yacht Club, bir yıldan kısa bir süre içinde 150 ETH'ye yükseldi ve en iyi NFT projelerinden biri olarak konumunu sağlamlaştırdı.
2021'de Cool Cats, Doodles gibi mavi çipli (blue-chip) projeler başlatıldı.
2022'de Azuki, Moonbirds ve Goblintown.wtf (Goblintown) gibi projeler başlatıldı. Ardından, NFT pazarı etkinliğini yitirmeye başladı ve ayı piyasasına girdi.
Şu an itibarıyla, NFT'lerle ilgili ana protokol standartları ERC-721, ERC-1155 ve ERC-998'dir.
NFT projesi CryptoPunks, ERC-721 protokolü kullanıma sunulmadan önce ERC-20'nin bir benzeri üzerine inşa edildi. Sonuç olarak, alandaki en belirgin NFT'lerden biri olmaya devam ediyor.
ERC-721, her bir tokenin ayrı bir akıllı sözleşmeye sahip olmasıyla karakterize edilen en eski standart NFT protokolüydü. ERC-721'i temel alan ERC-721A protokolü daha sonra geliştirildi ve aynı anda birden fazla NFT'nin toplu olarak basılmasına izin verdi. Bu geliştirmeyle, bir NFT veya birden çok NFT basmanın maliyetinin nispeten benzer olduğu ve gaz ücretlerini düşürdüğü sonucuna varmamızı sağladı. ERC-721A protokolünü kullanan projelere örnek olarak Azuki'yi verebiliriz.
ERC-1155 protokolü, ERC-721 ve ERC-20'nin bir kombinasyonu olarak görülebilir. Birden çok token türünü yönetmek için tek bir akıllı sözleşmenin kullanılmasına olanak sunar. Ayrıca, ERC-721'in daha yüksek gaz tüketimi gibi bazı doğal sınırlamalarına çözüm üretmeyi amaçlar.
ERC-1155, özellikle toplu transferler söz konusu olduğunda oldukça verimlidir. Örneğin, tek bir işlemde 10 NFT'nin transferini gerçekleştirebilirken, ERC-721, 10 NFT'nin transfer edilmesi için 10 ayrı işlem gerektirecektir.
ERC-998, herhangi bir NFT'nin diğer NFT'ler veya değiştirilebilir tokenlerle paketlenmesine izin vererek, birleştirilebilir değiştirilemez tokenleri destekler. ERC-998, birden çok ERC-721 ve ERC-20 protokol standardını tek bir tokende kapsayabilir.
NFT'ler, oluşturuldukları platforma bağlı olarak içerik üreticilere, satıcılara ve alıcılara sayısız avantaj sunar. Ethereum'da NFT'ler kullanılırken, akıllı sözleşmeler otomatikleştirilir, yani akıllı sözleşme içindeki kod blok zincirine eklendikten sonra değiştirilemez. Ek olarak, standartlar karşılandıktan ve işlemler doğrulandıktan sonra akıllı sözleşmeler değiştirilemezler. Bu özellik, hem üreticiler hem de alıcılar için güvenlik ve emniyet sağlar.
Sanatçılar ve içerik üreticiler için blok zinciri teknolojisi ve NFT'ler, ürünlerinden ve eserlerinden para kazanmak için benzersiz bir fırsat sunar. Örneğin, sanatçıların eserlerini satmak için artık galerilere veya müzayede evlerine güvenmeleri gerekmez. Eserlerini alıcılarına doğrudan NFT olarak satabilirler ve bu da kârın daha büyük bir kısmını ellerinde tutmalarına olanak sağlar.
Koleksiyonerler için NFT'ler, dijital dünyada mülkiyeti kanıtlamalarına olanak sağlar. NFT'lerin keşfinden önce, dijital sanat eserlerinin veya koleksiyon eşyalarının mülkiyetini veya orijinalliğini kanıtlamak oldukça zordu. NFT'ler aracılığıyla yatırımcılar, satın aldıkları benzersiz tokenlerin gerçek mülkiyetine sahip olurlar. Dijital varlıklar tokenize edildiğinde, özgünlükleri ve mülkiyetleri kanıtlanabildiği için değer yaratır ve birden çok kez alınıp satılmalarına imkan sağlar.
Her pazarda riskler mevcuttur. Dijital sanat ve koleksiyon ürünleri için NFT pazarı hızla gelişirken, bu gelişim ivmesi, yatırımlar için sürekli güvenliği garanti edemez. Diğer yatırımlara benzer şekilde NFT'lere yatırım yapmak, özellikle NFT'lerin nispeten yeni bir yatırım aracı olduğu düşünüldüğünde, farklı boyutta riskler içerir. Özellikle, kripto para birimi alanındaki yeni kullanıcılar, NFT potansiyelini doğru bir şekilde değerlendirmek için yeterli deneyime sahip olmayabilir. NFT varlıklarına yatırım yaparken, gelişmekte olan piyasaların volatilitesi, likidite eksikliği ve dolandırıcılık eylemleri, düşünülmesi ve dikkate alınması gereken önemli noktalardır.
NFT'lerin değerlemesi, orijinallik, yaratıcılık ve eser sahiplerinin ve alıcıların algıları gibi faktörlerden büyük ölçüde etkilenir. Şu anda, NFT talebi, temel unsurlar, teknoloji veya ekonomik göstergelerden daha çok fiyatları yönlendiriyor. Pek çok ilgili şirket borsada umut verici görünebilir, ancak metaverse ve NFT'ler şu anda önemli ticari gelir ve kârlar sağlayacak düzeyde değildir. İlgili metaverse girişimleri, araştırma ve geliştirme harcamalarının henüz tamamen ölçeklenebilir bir biçime dönüşmesiyle birlikte erken aşamadadır.
NFT konseptleriyle ilgili tokenlere yatırım yapmak, NFT olmayan fakat çeşitli NFT projelerinin (uygulamalarının) yerel yönetim veya fayda tokenleri veya halka açık blok zinciri tokenleri gibi NFT'lere temel altyapı sağlayan tokenleri içerir.
Şu anda en az 100 farklı NFT konsept tokeni mevcuttur. Coingecko gibi platformlardaki en iyi 100 NFT tokenin toplam piyasa değeri 24,8 milyar dolardır. Bu tokenlerle alım satım yapmak isteyen kullanıcılar, MEXC borsasındaki NFT Tokenleri bölümüne giderek popüler NFT tokenleriyle alım satım yapabilirler.
Kripto sanat eserleri, koleksiyon eşyaları, oyun eşyaları, sanal arazi ve çok daha fazla bireysel NFT varlığını birincil veya ikincil pazarda doğrudan satın alabilirsiniz. İlk on sırada yer alan NFT projeleri, öncelikle kripto koleksiyon eşyaları, oyun ve sanal arazi gibi alanlara odaklanır. Büyük sanat koleksiyonları için birincil pazar açık artırmalarına katılabilir veya tercih edilen projeleri seçebilirsiniz. Dilerseniz, OpenSea gibi ikincil alım satım platformlarında tek tek eserleri toplayabilirsiniz. Bununla birlikte, alım satım yapmak için bir cüzdanınız, ilgili blok zinciri tokenleriniz ve resmi olarak işlem yapmak için platform hesabınız olmalıdır.
Bireysel NFT varlıklarına yatırım yapmanın, yatırımcılar açısından belirli bir düzeyde sanatsal takdir ve sanat değeri sağduyusu gerektirdiğini not etmek gerekir. Ek olarak, blok zinciri temeli, nadirliği, oluşturulma zamanı, sürüm takvimi ve çeşitli boyutların değerlendirilmesi ve ölçülmesi gerekir. Bu nedenle, bu yaklaşım daha çok bir kimlik tanıma biçimini ve sosyal nitelikleri yansıtır ve koleksiyonculuğa gerçek bir ilgi ve yakınlığı olan kullanıcılar için daha uygun hale getirir.
Yukarıda belirtilen yöntemlere ek olarak, kendi NFT'lerinizi arz etmek de gelir elde etmenin yollarından biridir. Kendi NFT'nizi basmayı düşünüyorsanız, dosyalarınızı OpenSea, Rarible ve diğer NFT basım platformlarına yüklemeyi ve ardından bunları basıp yayımlamayı seçebileceğinizi vurgulamak önemlidir. Şu anda NFT'ler, JPG, PNG ve GIF gibi görsel formatlar, MP3 gibi ses formatları ve GLB gibi 3D formatlar dahil olmak üzere çeşitli dosya formatlarını desteklemektedir. Dosyalarınızı önceden hazırlamalı, cüzdanınızı platforma bağlamalı ve dosyalarınızı yüklemek için talimatları takip etmelisiniz. Amacınıza ulaşmak için NFT miktarını, sanat eseri açıklamasını, telif yüzdesini ve diğer bilgileri ayarlamalısınız.
Daha önce de belirtildiği gibi, bazı NFT fiyatları o kadar yüksek seviyelere ulaştı ki, birçok insanı en popüler ve aranan sanat eserlerine erişmekten caydırdı. NFT'lerini satmak isteyen satıcılar, istenen fiyatı kısa bir süre içinde ödemeye istekli alıcılar bulmakta da zorluklarla karşılaştı ve bu da NFT'ler için likidite eksikliğine neden oldu.
NFT parçalanmasının amacı, NFT'leri bölünebilir hale getirerek likidite sorunlarını ele almak ve böylece daha uygun alım satım hizmetlerine olanak sağlamaktır. Bu işlev, daha az sermayeye sahip yatırımcıların benzersiz ve yüksek değerli NFT'lerin bir kısmına sahip olmalarını sağlar.
NFT'lerin parçalanmış kısımları değiştirilebilir olarak kabul edilir. Değiştirilebilir olduklarından, kullanıcılar bu parçalanmış NFT tokenlerini, değiştirilebilir token alım satımına benzer bir şekilde merkeziyetsiz borsalarda (DEX'ler) alıp satabilirler.
NFT parçalanması, DeFi mekanizmalarının NFT'lerle entegrasyonunu gösterir. DeFi geliştikçe, NFT'ler ve DeFi ürünleri arasındaki uyumu keşfetmek için Uniswap V3 gibi bazı projeler ortaya çıktı.
Uniswap V3, NFT'leri DeFi alanına başarıyla entegre ederek sermaye verimliliğini artırdı, işlem farkını azalttı ve işlem ücreti kazançlarını artırdı.
2021 Ağustos ayında Loot tanıtıldı. Loot, her bir ifadenin belirli bir ekipman türünü temsil ettiği, rastgele olarak oluşturulmuş ifadelerden oluşan sınırlı bir NFT serisidir. Ardından, Loot metaverse'ün eksik yönlerini tamamlamayı ve genişletmeyi amaçlayan ilgili türevleri geliştirmek için Loot merkezli bir topluluk oluşturuldu. Buna, Adventure Gold (AGLD), haritalar, evcil hayvanlar, şarkılar, loncalar ve çok daha fazla işlev dahildir.
Bu NFT'ler, üreticilerin ve yenilikçilerin üzerine inşa edebileceği LEGO tuğlaları örneğinde olduğu gibi daha büyük varlıkların parçaları olarak hizmet edebilen şekillendirilebilir bileşenler olarak kabul edilir.
NFT'ler, varlıkların veya kimlik etiketleri sembollerinden çok daha fazlasını içerir. Dünyamız giderek daha fazla dijital hale geldikçe, NFT'ler gelecekte dijital mülkiyete açılan geçidi temsil ediyor. Kişisel kimliklerin ve itibar bilgilerinin dijital alanda çok daha önemli hale gelmesi bekleniyor. NFT'ler, her birey için benzersiz tanımlayıcılar olarak hizmet ederek bu boşluğu doldurmaya hazırlanıyor.