Ethereum Dencun yükseltmesi Cancun-Deneb yükseltmesi olarak da adlandırılmaktadır. Bu makale, üç önemli alanı ele alarak Cancun Yükseltmesini MEXC'lilere kapsamlı bir şekilde tanıtacaktır: ölçeklenebilirliğin temelleri, Cancun Yükseltmesinin içeriği ve Cancun Yükseltmesinin etkisi.
2014 yılında Ethereum'un kurucusu Vitalik Buterin, blok zinciri teknolojisinde yeni bir "akıllı sözleşmeler" çağını başlatan "Yeni Nesil Akıllı Sözleşmeler ve Merkeziyetsiz Uygulama Platformu" başlıklı Ethereum Whitepaper'ını yayınladı. Sayısız dijital öncü, Ethereum blok zincirinde merkeziyetsiz uygulamalar yarattı, DeFi, NFT'ler, GameFi gibi yeni kavramlar ortaya çıktı ve blok zinciri ekosisteminde bir patlamaya yol açtı.
Bununla birlikte, giderek daha fazla uygulama geliştirildikçe, blok zinciri sıkışıklığı, yüksek gas ücretleri ve düşük saniye başına işlem (TPS) gibi Ethereum ile ilgili performans sorunları su yüzüne çıkmaya başladı. Saniyede 50.000 işlem yapabilen ünlü merkezi finansal hizmet sistemi VISA ile karşılaştırıldığında, "dünya bilgisayarı" Ethereum saniyede yalnızca 30-40 işlem gerçekleştirebiliyordu ki bu açıkça yetersizdi. Artan kullanıcı etkileşimi talebini karşılamak ve işlem hızını artırmak için ölçeklenebilirlik, Ethereum için tek seçenek haline geldi.
Ethereum ölçeklenebilirlik çözümleri iki ana kategoriye ayrılabilir: zincir üstü ölçeklenebilirlik ve zincir dışı ölçeklenebilirlik. Zincir üstü ölçeklenebilirlik, Ethereum blok zincirinin kendisinin performansını iyileştirmeyi ifade eder, buna şunlar dahildir: 1) Blok boyutunun arttırılması, 2) Sharding uygulanması ve 3) Mutabakat mekanizmasının değiştirilmesi (not: Ethereum 2.0, iş kanıtından (PoW) hisse kanıtına (PoS) mutabakat mekanizmasına geçişi tamamladı). Zincir dışı ölçeklenebilirlik, ölçeklenebilirlik çözümlerinin Ethereum protokolünü değiştirmeden Ethereum Katman 1 ağından ayrı olarak uygulanmasını ifade eder. Yaygın zincir dışı ölçeklenebilirlik çözümleri, yan zincirleri ve Katman 2'yi içerir.
Farklı ölçeklenebilirlik çözümleri, saniyede işlenen işlem sayısını artırmak ve Ethereum'daki her işlemin hızını artırmak için farklı yöntemler kullanır. Burada yalnızca Cancun Yükseltmesi ile ilgili kavramları tanıtacağız: sharding ve Katman 2 Rollup çözümü. Diğer ölçeklenebilirlik yöntemleri hakkında bilgi için lütfen MEXC Learn'deki ölçeklenebilirlik hakkındaki makalelere göz atın.
Katman 2 Rollup çözümü şu anda iki türden oluşmaktadır: İyimser Rollup'lar ve ZK Rollup'lar (Sıfır Bilgi Kanıtı Toplama). Katman 2'nin arkasındaki temel fikir, Ethereum'un performansını doğrudan iyileştirmeden, hala Ethereum ağına güvenirken, zincir dışı işlemleri işlemektir. Alternatif olarak sharding, Ethereum Katman 1 seviyesinde uygulanan bir ölçeklenebilirlik çözümüdür. Cancun Yükseltmesi, Ethereum'un sharding çözümünün (Proto-danksharding) öncüsü olarak görülebilir.
Ethereum topluluğu ethereum-magicians'a göre, yaklaşan Dencun yükseltmesinin 13 Mart 2024 tarihinde gerçekleştirilmesi beklenmektedir. Uygulama için onaylanan Ethereum İyileştirme Teklifleri (EIP'ler) arasında EIP-4844, EIP-6780, EIP-1153 ve EIP-6475 bulunmaktadır. EIP-4844, Dencun yükseltmesinde önemli bir rol oynamaktadır ve aynı zamanda Ethereum'un proto-danksharding önerisidir.
EIP-4844'ün amacı, blok zinciri uygulamalarının veri ve depolama ihtiyaçlarını karşılamak için zincir dışı veri ve depolamayı, Ethereum düğümleri aracılığıyla almayı sağlamaktır. Cancun Yükseltmesinden önce, Rollup verileri, Ethereum'un pahalı kaynakları nedeniyle yüksek depolama maliyetlerine neden olan Ethereum'un Calldata'sında saklanıyordu. EIP-4844, ek bir harici veritabanı görevi gören Blob İşlemleri adlı yeni bir işlem türü sunuyor. Cancun Yükseltmesinden sonra Rollup verileri, Blob biçiminde Ethereum'a yüklenebilir. Blob depolama maliyetleri önemli ölçüde düşüktür ve Rollup'ın daha yüksek TPS ve daha düşük kaynak maliyetleri elde etmesine olanak tanır. Ayrıca Blob, her 30 günde bir temizlenen ve düğümlerin üzerindeki yükü azaltan geçici bir veri paketidir.
EIP-1153, Cancun Yükseltmesindeki ikinci önemli tekliftir. Protokollerin geçici depolama gerçekleştirmesine izin veren ve Ethereum ağı gas ücretlerinden tasarruf sağlayan geçici bir depolama işlem kodu sunar. EIP-6780, Merkle ağaçlarının gelecekteki uygulamalarına hazırlanmak için SELFDESTRUCT işlem kodunda değişiklikler önerir. Ethereum, Merkle ağaçlarını kullanarak depolama verimliliğini büyük ölçüde artıracaktır. EIP-6475, EIP-4844'ü tamamlayıcı bir öneridir. Daha iyi okunabilirlik ve kompakt serileştirme sunan SSZ kodlu işlem türünü sunar.
3.1 Ethereum Sharding'i Etkinleştirme
Mevcut Ethereum blok zincirinde, düğümler, Ethereum'un ölçeklenebilirliğini büyük ölçüde sınırlayan tüm durum bilgilerini (hesaplamalar, depolama vb.) depolar. Sharding'in temel fikri, Ethereum ağındaki düğümleri, her parçanın daha küçük bir işlem kümesini işlediği ve ağ durumunun bir bölümünü depoladığı birkaç bağımsız parçaya bölmektir. İşlemleri art arda işleyen birden fazla parça ile, tüm Ethereum ağının teorik verimi katlanarak artacaktır.
Ethereum yol haritasında, sharding uygulama süreci üç adıma ayrılmıştır: Proto-danksharding (EIP-4844), Proposal-Builders Separation (PBS) ve Complete Sharding (Danksharding). Cancun Yükseltmesi, Ethereum sharding'e yönelik önemli bir ilk adımdır.
3.2 Rollup Yolundan Yararlanma
Daha önce bahsedildiği gibi Cancun Yükseltmesi, Blob'un ek verilerinin 16MB-32MB'ye genişlediği Blob İşlemleri adı verilen yeni bir işlem türü sunar. Bu, Ethereum'un veri akışını önemli ölçüde artırır, veri depolama maliyetlerini azaltır ve veri kullanılabilirliğini artırır. Geliştirilmiş veri çıkışı, blokların daha fazla işlemi barındırabileceği anlamına gelir, böylece işlem hızı artar ve ağın gas ücretleri azalır, bu da İyimser Rollup'ların ve ZK Rollup'ların faydasıdır.
Daha önce, Rollup uygulamaları, Ethereum'un daha düşük TPS'si ve yüksek gaz ücretleri nedeniyle sınırlamalarla karşılaşıyordu. Cancun Yükseltmesi'nin uygulanmasıyla, zincir üstü vadeli işlemler DEX, opsiyonlar ve Rollup yolundaki diğer uygulamalar, artırılmış ölçeklenebilirlik ve iyileştirilmiş performanstan yararlanacak.
4.1 Geçici Depolama İşlem Kodları:
Bunlar, işlemin tamamlanmasının ardından temizlenen geçici depolama sağlayan TSTORE ve TLOAD olmak üzere iki yeni işlem kodunun tanıtılmasına atıfta bulunur.
4.2 Merkle Ağaçları:
Merkle ağaçları, belirli işlemlerin varlığını hızlı bir şekilde doğrulayan, verileri düzenlemenin verimli ve güvenli bir yoludur.
4.3 Sıfır Bilgi İspatları:
Sıfır bilgi ispatları, kullanıcıların cüzdan özel anahtarları gibi hassas bilgileri ifşa etmeden belirli bilgilere veya belirli verilere sahip olduklarını kanıtlamalarını sağlar.
4.4 SSZ kodlu İşlem Şeması:
SSZ (Basit Serileştirme), İşaret Zincirinde kullanılan bir işlem serileştirme yöntemidir.